Nerine sarniensis
モリソン(Robert Morison, 1620 - 1683)はアバディーンの出身の忠実な王党派であり,清教徒革命に伴う戦が始まった時には軍隊に参加したが,国王側が敗北した後フランスへ渡った.そこで彼は王室庭園の園芸家,ヴェスパシアン・ロバン(Vespasien Robin, 1579 - 1662)の指導を受け自然史を学び,大変優れた植物学者になった.1650年,ブロワ (Blois) にあるオルレアン公爵の庭園の管理者 (Curator) に任命され,その職を10年間続けた.王政復古の後,1660年に帰国し,チャールズ2世の侍医となり、すべての王立庭園を監督する職に任じられた.1669年に初代ダンビー伯 (Thomas Osborne, Earl of Danby, 1631‐1712) の基金で設けられたオックスフォード大学の最初の植物学の教授職に就き,医術博士号を取得し,そこで講義をするとともに,『オックスフォード大学植物史 第 2 部』”Plantarum Historiæ Universalis Oxoniensis, par secunda” の著述に精魂を傾けた.それは1683年に道路で荷馬車との事故で亡くなるまで続いた.なお,第 1 部は一度も出版されなかった.
彼は当時のガーンジー島の総督クリストファー・ハットン (Christopher Hatton, 1605 – 1670) 卿の次男,チャールズ・ハットン(Charles Hatton, 1635 - 1708)との交流があり,チャールズからガーンジー・リリーの球根を贈られたJohn Evelyn, Samuel Pepys, Hans Sloane などの植物学者や園芸家の一人であった.モリソンは贈られたこの植物を実際に栽培して,その結果を上記書籍の記述の中に反映させた.
彼はこの植物を NARCISSUS の中の Lilionarcissus の仲間と位置づけ,名称を先行文献のコルーヌのNarcissus Japonicus rutilo flore(日本赤花水仙)から,Lilionarcissus Japonicus rutilo flore(日本赤花百合水仙)に変えた.花はユリ類に似ているが,花茎に葉が無く,蕾が苞に包まれる点などがスイセン類に似ているからである.このグループには,ヒガンバナ科
(Amaryllidaceae) のベラドンナ・リリー (Amaryllis belladonna, ホンアマリリス属) 等の植物が含まれている.また,これまでの「日本の」が含まれていた名称の由来を,「日本から来た船が難破して,ガーンジー島に流れ着いた積み荷から生育した」からと,はっきりさせた.
この,”Plantarum
Historiae Universalis Oxoniensis pars secunda” (1680) の ‘DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS, radicibus bulboſis proprie dictis
præditis. CAPVT X. NARCISSUS’ の部のTABULA
X. に ‘Lilionarcissus’ に属するとした 8 種が「白花」「赤花」の二つに分けられ,その「赤花」の項に
‘Japonicus, nobis.
Narcissus Japonicus rutilo flore, Cornut. ☉’
と,ガーンジー・リリーが記載されている.更に,367 – 368 ページに,歴史や由来,実際に栽培して得られた詳細な知見がラテン語で記載されている.
Lilionarcissus
Albus
Maritimus
28. Minor; nobis. Hemerocallis Valentina, Clus. Hist. Dod. Narcissus Pancratium maritimum flore albo, Swert. ☉
29. Major, nobis.
Lilionarcissus Hemerocallidis sacie, Eyst. Narcissus Constantinopolitanus vel 3
. Matth. ☉
30. Indicus pumilus monanthos, nobis.
Atamosco vulgo hortulanis dictum. ☉
Ruber
31. Jacobæus Indicus, nobis. Narcissus
laufolius Indicus flore rubro, Clus. Hist. ☉
32. Indicus saturate & dilute
purpurascens, nobis. Narcissus Indicus liliaceus saturato & diluto colore
purpurasens, Baptist. Ferr. ☉
33. Japonicus,
nobis. Narcissus Japonicus rutilo flore, Cornut. ☉
34. Indicus
pumilus polyanthos, nobis. Narcissus Indicus pumilus polyanthos, Cornut. ☉
35. Indicus maximus sphæricus floribus
pluribus liliaceis, nobis. Narcissus Indicus sphæricus flore liliaceo, Baptist.
Ferr. ☉
33. Lilionarcissus Japonicus
rutilo flore, nobis. Narcissus Japonicus rutilo flore, Cornut. Inter
omnes Narcissos qui hactenus apud nos conspecti extiterunt, prima ( ut
arbitror) authoritas,
inquit Jacobus Cornutus, nobilissimo huic debetur, cujus radices ex Japonia
allatæ, & ex navi
naufraga, Batavica an Anglica incertum, ejectæ in litus arenosum Insulæ Gernsay ditioni se-
renissimi Caroli secundi subjectæ : ibi inquam bulbi incuria projecti in litus
arenosum inter
Sparta maritima & vento fortiori arenam eo pellente, qua demum prædicti
bulbi tecti, post ali-
quot annos summa cum incolarum admiratione flores rutilos amplos &
elegantes sponte de-
dêre. Hoc flore detecto, aliquot annis postea radices plurimas communicavit
Botanicis &
elegantium florum cultoribus Dominus Carolus
Hatton filius natu secundus nobilissimi viri
Christophori Hatton Baronis de Hatton & Insulæ Gernsay prædictæ gubernatoris. Huic
Lilionarcisso spectabilis est ab initio thyrsus seu caulis nudus foliis, qui
paulatim in pedis
altitudinem se erigit, superiore parte virens, inferne mille purpureis maculis infuscatus,
in cujus fastigio novem aut decem florum gemmæ, totidem petiolis biuncialibus
adhærentes
in hæmisphericam figuram dispositæ, quæ prius longa & rotunda quádam vaginâ
membranaceá
celabantur ; hæ dum florem patefaciunt, in sex petala deduci solent, si bulbus
læto ac pingui
solo committatur ; nam si aut siccus bulbus, aut in macro solo positus, macros
flores saltem
nonnullos & uno aut altero petalorum mutilatos producit. Hoc omnibus fere
floribus fa-
miliare est, qui ab exteris regionibus extra natale solum tranferuntur, quorum
integritatis
& elegantiæ non minimum soli macies detrahit. Hæc namque fructus etiam
natura dulces, in
acerbos, &læves in hispdos vertit: Grossulæ silvestres fidem faciunt : in
uva crispa silvestri
uvas observamus spinosas, & undique aculeatas ; translatæ in uberius solum
cultura & opimæ
terræ adjectione sterilitatem omnem deponunt, & ita facile vice versà
incuria aut soli siccitate
pristinum & silvestrem statum denuo induunt. An hic Lilionarcissus Japonicus
rutilo flore
sit idem, an minor species Narcissi Indici Baptist. Fer. saturato & dilutiore
colore purpura-
scentis, examinent posteri Botanici. Prædicti Lilionarcissi cujusque floris
singula petala duas
uncias sunt longa, admodum angusta, & exigua veluti lacuna sulcata, quæ
juxta floris centrum
brevi acumine gracilescunt, extrema parte inflexa resupinantur more Lilii
montani, quod Mar-
tagon vocatur: color floris est cinnaberis aut laccæ elegantioris, vena
sanguinea lacunarum
medium discriminante : sicut sex sunt in
singulis floribus petala, sex itidem stant in medio fi-
lamenta, petalis longiora & pallidius rubentia, totidem apicibus atropurpureis
ornata : so-
lus odor abest huic flori eleganti, cujus defectum natura supplevit vivacitate
coloris, quem
non modo pigmentorum mixturæ artisicio
quivis assequi nequit, sed nec ullis hactenus flori-
bus similem concessisse naturam observatum est ; nam præter eximium hunc
colorem, quo
intuentium obtutum hebitat, siforte serenus
dies affulserit, floremque sol meridianus illustra-
verit, mille veluti scintillas evibrat, quas pertinax oculus inconnivensque vix
momento
sustineat. Subest bulbus tunicatus priorum bulbis similis : folia vero non nisi
tabido caule
erumpunt, quorum color non glaucus, nec obscurus, sed grata viriditate renitet.