2014年9月18日木曜日

ヒャクニチソウ-6 種小名 Zinnia elegance vs. Z. violacea, Sessé, Cavanilles, Jacquin, Andrews, Curtis, nom. cons., nom. rej.

Zinnia elegans
2014年 9月

ヒャクニチソウ (Zinnia elegance) は,18 世紀のスペインの植物学者マルティン・セセーMartín Sessé y Lacasta, 17511808)とホセ・マリアーノ・モシーニョJosé Mariano Mociño Suárez LozanoまたはJosé Mariano Mociño, 17571820)によって,1789年にメキシコ中部のティクストラ・デ・ゲレロ(Tixtla de Guerrero)の山地で発見された.

Goya Carlos III en
traje de cazador (c. 1786) 
1786年にセセーは当時ヨーロッパでほとんど知られていなかった新大陸の植物を調査する大規模な探検旅行をスペイン王カルロスⅢ世(在位:1759 -1788)に提案し,王立調査隊の隊長になることを認められた.
1787年から準備にかかり,マドリードの王立植物園の園長のオルテガ(Casimiro Gómez Ortega, 1741– 1818)が選んだスペインの植物学者たち,ヌエバ・エスパーニャ(現在のメキシコを中心としたスペイン領)で最初の植物学教授となったセルバンテス(Vicente Cervantes, 1755–1829),自然史博物館の前身であるGabinete de Historia Naturalを組織したマルチネス(José Longinos Martínez, 1757–1820),薬学者・植物学者のカスティージョ(Juan Diego del Castillo, 1744–1793)及びマルドナード(José Maldonado, 生没年不明)と調査隊を組織した.また,メキシコ生まれのホセ・マリアノ・モシニョー(José Mariano Mociño,1757-1820)も加わり,さらに画家としてDios Vicente de la Cerda, Juan de, Floreció Juan Cerda(生没年不明),メキシコ人のAtanasio Echeverría(生没年不明)も随行した.

"HOMENAJE A M. DE SESSE y J. DEL CASTILLO NATURALISTAS JACETANOS DEL S. XVIII", INSTITUTO DE ESTUDIOS ALTOARAGONESES. INSTITUTO PIRENAICO DE ECOLOGIA (C.S.I.C.). Huesca y Jaca 1993  
(www.iea.es/_docum/25.Sesse_Castillo.pdf) 

1788年にはメキシコの Cuernavaca, Tixtla, Chilpanzingo Acapulco を調査し,その後いくつかのグループに分かれ,メキシコ全土を踏破し,さらに1794年にはガテマラ・キューバ・サントドミンゴ・プエルトリコにカナダの太平洋岸,アンティル諸島,ユカタン半島,ニカラグア,サンフランシスコにまで調査の手を伸ばした.

1803年に調査を終了し,セセーは集めた資料,約1335の図,3500の標本(内に200の新たな属と2500の新たな種を含む)を携えてスペインに戻り,メキシコの植物に関する著作に取り掛かったが,完成する前に1808年に没した.セセーの標本はマドリードの王立植物園に収められている.調査自体は1803年に終わったが,メキシコの政治情勢の不安定さや財政難から,彼らの著作が出版されたのは1880年代になってからであった.その中で,セセーは Zinnia elegance について記述していている.

一方,モシニョーの持ち帰った Atanasio Echeverría y Godoy Juan Vicente de la Cerda の描いた植物画は,1820年にバルセロナでモシニョーが没すると行方不明となったが,1980年になってバルセロナのTorner 家の図書室で発見され,1981年に米国ピッツバーグのカーネギー・メロン大学のハント研究所が購入し,その画像は CD に収められ販売されている.

エレガンス種は18 世紀後半にスペインにもたらされ,マドリードの王立植物園で栽培され,その後欧州各地に移出された.この植物園の園長 (1801-04) も勤めたアントニオ・ホセ・カヴァニレスAntonio José Cavanilles y Palop, 1745-1804)はその著作 “Icones et descriptiones plantarum quae aut sponte in Hispania Crescunt, aut in hortis hospitanur. Volumen I, p57” (1791) に,7月にマドリードの庭園に咲いた紫色のヒャクニチソウを,単色ながら美しい図版とともに,Zinnia violacea (すみれ色のジニア)と名づけて記述している.

ZINNIA VIOLACEA. Tab. 81.
89. ZINNIA foliis ovato-acutis, sessilibus, subconnatis: palearum apicibus fimbriato-serratis.
Caulis teres, pilis numerosis scaber, erectus, ramosus, tripedalis.
Folia opposita, ovato-acuta, trinervia, sessilia, subconnata.
Flores terminales solitarii.
Calix communis ovato-cylindricus, laevis, imbricatus, squamis obtusis, limbo superiore nigro, infra quem macula arcuata eiusdem coloris.
Corolla composita, radiata; in radiis feminae; quatuordecim, oblongo-ovata;, superne violacea;, inferne dilutiores, nervosa;, apice saepe emarginata;. In centro flosculi hermaphroditi plures, tubulosi, tubo longo, gracili, limbo quinquepartito, revoluto, intus luteo et hirsuto.
Staminum fìlamenta in hermaphroditis quinque, capillaria, alba; anthera cylindracea, fusca; in feminis nulla.
Germen in hermaphroditis oblongo-ovatum, apice aristatum arista utrimque unica, carnosa; Stylus capillaris luteus: Stigmata duo. Feminis vero germen ovatum, compressum, superne limbo subciliato; Stigmata parum divaricata.
Receptaculum nonnihil elevatum, paleaceum, paleis pellucida concavis, apice fimbriatoserratis, violaceis.
Habitat in Mexico. . Vidi floridam in Regio horto Matritensi mense Julio. Explic. tab. a Radius pagina superiore spectats. b Idem inferore. c Flos hermaphrodi­tus. C Idem auctus. d Stamina. e Palea. f Huius apex valde auctus.

一方,その一年後の 1792 年には,ウィーン大学の化学と植物学の教授に任じられ,ウィーン大学植物園の園長を務めたニコラウス・フォン・ジャカンNikolaus Joseph Freiherr von Jacquin または Baron Nikolaus von Jacquin1727 -1817)は “Icones plantarum rariorum, vol. 3, p15, t. 589” (1792) Zinnia elegans の名で精緻な多色の図版を掲げ,短い記述文をつけた.

589 ZINNIA ELEGANS, foliis amplexicaulibus ; floribus pedunculatis; hermaphroditarum seminibus brevissime bimucronatis. Jacq. coll. vol. 5.
Ramus florens. Palea aucta. Flos hermaphroditus auctus. Flos faemineus. Squama calycina. Flos hermaphroditus, paleae fuae inclusus.

この記述では,先行文献として “Jacq. coll. vol. 5.” を引用しているが,この文献は On line では見つけることが出来なかった.それに関連すると思われるのは,出版年は大分遅れた 1789 年の,彼の “Collectaneorum supplementum (vol. 5), p152” (1797) で,Zinnia elegans の長文の記述を見ることが出来る.その中で花の色は菫色としている.

DCLXV. ZINNIA ELEGANS.
Sub hoc titulo semina accepi. Patria mihi ignota est. Annua planta apud nos sub dio floret sub finem aestatis, quando translata in caldarium florere pergit ad Januarium usque. Caulis erectus, teres, hirtus, asper, sexpedalis, pollicem crassus, ramos erectos per totam longitudinem emittens. Folia sunt opposita, amplexicaulia, ovata, acuta, integerrima, utrinque aspera, ad lentem ciliata, venosa, majora septemnervia & quinque uncias longa, minora quinquenervia, nervis hirtis. Pedunculi terminals, uniflori, superne incrassati, fistu- losi, hirti, erecti, ab una ad quinque uncias longi. Flores speciosi, inodori. Calycis primo ovati, dein in flore penitus explicato magis campanulati, squamae oblongae, rotundatae, glabrae, lineatae, imbricatae, pallide virentes, interiores praeprimis ad oras nigricantes, inferne ciliatulae. Corollulae in radio a duodecim ad viginti faemineae, fertiles, ligulatae, cuneiformes, rotundatae, emarginatae vel integerrimae, plus quam unciales, persistentes, patentiissimae, supra primis diebus laccato-rubrae, dein violaceae, subtus ex eodem colore sordide pallentes; tubo compressulo, hirsutulo, & omnium breviissimo. Germen his obverse ovatum, compresso-planum, ciliatum, viride, nullo dente coronatum. Stylus fìliformis, hirsutus, erectus. Stigmatis bifidi laciniae filiformes, hirsutae, patulae. Corollulae in disco oblonge conico & tandem longitudine fere radium aequante hermaphroditae nu- merosae, fertiles, insundibuliformes; tubo longo, hirsutulo, albo; limbo quinquesido, patentissimo, luteo, intus villis luteis dense muricato. Antherae castaneae. Germen oblongum, compressum, ciliatum, in vertice subbidentatum, pallidum. Stylus albus. Stigmatis bisidi la- ciniae lineares, obtusae, barbatae. Paleae lineares, albae, superne rubrae & ciliato-dentatae, connivendo amplexantes singulae flosculum.. Hermaphroditis semina obverse ovata, compresso-plana, brevissime & aequaliter bimucronata, fusca. Faeminis similia, sed mutica & coronata petalo emarcido.

カヴァニレスは,1801 年に,“Icones et descriptiones plantarum - - - ” の第六巻 Volumen VI “NOTANDA ET ADDENDA” “Num. 89. Zinnia violacea est Zinnia élegans Jacq. Icon. vol. 3. tab. 589.” と,Z. violacea はジャカンの名づけた Z élegans と同じだと記している.

19 世紀の終わりになってようやく,セセー らの報告書 “Plantae Novae Hispaniae : nutu, ope, et auspicio benignissimi regis Caroli IV, adùc usque collectae, et Linneano systemate ordinatae, quarum tercentae aut plures a nemine unquam editae videntur et rariores iconibus ad vivum repraesentantur” (“Plants of New Spain - - - ’) がメキシコで “La Naturaleza (Nature) journal of the Mexican Society of Natural History” の附録として出版された.その中では Zinnia Elegance とし,花の色は紫色としている.

Sesse & Mociño “Plantae Novae Hispaniae” ED1, p142-3 (1887)
G. ZINNIA.
Elegans. Zinnia floribus pedunculatis, foliis amplexicaulibus, subquinquenervis, seminibus muticis. Fl. Mex. Ic. 332.
Caulis herbaceus, strictus, sexquipedalis, teres, hirsutus.
Rami oppositi, configuratione caulis.
Folia opposita, ovato-oblonga, acuta, amplexicaulia, subquinque nervia, scabra.
Pedunculi terminales, longissimi,teretes, scabriusculi, apice incrassati.
Calyx oblongus, squammis apice fuscis.
Petala radiantia, octo, cuneiformia, lineata, purpurea, discus luteus, corollulis intimis longioribus.
Semina mutica.
Receptaculum paleaceum, paleis ad apicem purpurcis, ciliatis.
Habitat in Tixtlae montibus. Floret Augusto. .


Zinnia elegance vs. Zinnia violancea
最近まで,ラテン名として Zinnia elegance Zinnia violancea どちらを採用すべきか,見解が分かれていた.

提示学名
著者
書籍名
出版年
備考
Zinnia violancea
Antonio Cavanilles
Icones et descriptiones plantarum vol. I
1791

Icones et descriptiones plantarum vol. VI
1801
NOTANDA ET ADDENDA
Num. 89. Zinnia violacea est Zinnia élegans Jacq. Icon. vol. 3. tab. 589.
Zinnia elegance
Nikolaus Jacquin
Ic. Pl. Rar.
1792
Jacq. coll. vol. 5 を引用
Collectanea vol.5
1796

Zinnia elegance
M. Sesse & J. Mociño
Plantae Novae Hispaniae
1887
発見者の記述,著作は1800年前後か.Fl. Mex. Ic. 332 を引用

英国の有名な植物雑誌を見ても対応は分かれ,” Botanist’s Repository” Z. violancea を,” Curtis’s Botanical Magazine” Z. elegance を採用していた.

ヘンリー・チャールズ・アンドリュースHenry Charles Andrewsfl.* 17941830  (*に活躍))の『新渡来稀産植物図譜 Botanist’s Repository Vol.1 (1797) PLATE LV. (右図,左)には,
ZINNIA VIOLANCEA Purple Zinnia.
This elegant new species of Zinnia, is described and figured by J. A. Cavanilles, in his first volume Of Spanish plants; where he says, it is a native of Mexico, South America, and was transmitted from thence to the royal gardens, where it perfected its seeds.

一方,W. カーチスの“Curtis’s Botanical Magazine vol.15 (1801)”   [5273](上図,右) には,
ZINNIA ELEGANS. VIOLET-COLOURED ZINNIA.
JACQUIN having described this ZINNIA in his Collectanea, and published a figure of it in his Icones before that of CA VANILLES, his name of ZINNIA . elegans has the right of priority, and we of course adopt it.

現在では2012年にメルボルンで開かれた国際植物学会議 (International Botanical Congress, IBC) で,命名規約(International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants, ICN)* に則りZinnia elegance が保存名nom. cons.)に,Z. violacea heterotypic synonym 廃棄名nom. rej.)と合意された.(Melbourne ICN Art. 14.4 & App. IV. 確認中,United States Department of Agriculture (USDA), Agricultural Research Service (ARS), Germplasm Resources Information Network (GRIN)

この根拠は,Kirkbride, J.H., Wiersema, J.H. が Taxon. 56 (3), :958-959  “Proposal to conserve the name Zinnia elegans against Z. violacea (Compositae).” (2007) で,彼らが1984 年以降のインターネットでの両学名の使用状況を見たところ,Zinnia elegans 130,000 件なのに対し,Zinnia violacea の使用が僅か 1,150 件である事と,Z. violacea と名づけた Cavanilles 自身が,1801 年に,彼の Zinnia violacea Zinnia elegans Jacq と同一種だと確認している事にある.

従って,ヒャクニチソウの学名としては,Zinnia violacea が先行ではあるが,Zinnia elegans を用いるのが,好ましい.

*国際藻類・菌類・植物命名規約(メルボルン規約)2012 日本語版,日本植物分類学会国際命名規約邦訳委員会[訳・編集],北隆館 (2014)の該当部,前記事を参照.

ヒャクニチソウ-5  属名 G. ツィン,リンネ,K. セピン,J. ヒル,P. ミラー 保留名・廃棄名

0 件のコメント: